Polska mniejszość w Berlinie kojarzona jest najczęściej z warstwą robotniczą. Historia polskiej arystokracji w tym mieście była często zaniedbywana, nawet przez samych naukowców. Dominantę prologu tworzy efekt zaskoczenia, osiągnięty przez opowieść polskiej rodziny arystokratów – Radziwiłłów. Prolog jest tak skonstruowany, by na przykładzie jednej rodziny pokazać wszystkie uwzględnione na wystawie elementy, począwszy od życia codziennego, przez działalność organizacyjną, sztukę, muzykę, na polityce kończąc.
Radziwiłłowie osiedlili się w Berlinie w 1796 r., po tym jak protoplasta rodu Antoni Henryk Radziwiłł poślubił pruską księżniczkę Luizę Hohenzollern. Od tego momentu aż do odzyskania przez Polskę niepodległości rodzina Radziwiłłów należała do elity miasta, aktywnie uczestnicząc w jego życiu
i przyczyniając się do jego rozwoju. Życie rodzinne trzech pierwszych pokoleń Radziwiłłów skoncentrowane było wokół pałacu nazywanego Hôtel Radziwiłł przy dzisiejszej Wilhelmstraße 77, gdzie oprócz rodziny królewskiej gośćmi bywali najwybitniejsi przedstawiciele świata kultury i polityki, np. Wilhelm von Humboldt, Fryderyk Chopin, Feliks Mendelssohn-Bartholdy, Karl Friedrich Schinkel, Christian Daniel Rauch, Gaspare Spontini. W dobie napoleońskiej marszałek Klaudiusz Victor wybrał ich dom na kwaterę główną. Kiedy pałac stał się zbyt mały, by pomieścić czwarte pokolenie Radziwiłłów, został w 1874 r. sprzedany. Rok później przeszedł na własność państwa, wkrótce stał się siedzibą kanclerza Rzeszy.
W prologu zaczyna się rozwijać przewodnia nić całej wystawy: kim jest Polak w Berlinie?
Drugim ważnym elementem przesłania tej sceny jest kontekst polsko-niemieckiej historii wzajemnych oddziaływań. Fakt, że Radziwiłłowie
i Raczyńscy mogli się stać rozpoznawalnymi mieszkańcami Berlina, a wręcz symbolami kultury berlińskiego salonu wynikał z ich szczególnych osobowości, ale w pierwszym rzędzie dlatego, że w wyniku trzech rozbiorów Rzeczpospolitej zostali oni obywatelami państwa pruskiego
i w jego stolicy mogli lepiej spożytkować swoje zdolności.
|
